“Bir gazetecinin alışılmış cinsten rastgele karalaması.”
“Hey, baksana bana. Ben yazdım bunu.”
“Affedersin, bilmiyordum. Fakat yazmamış olmanı isterdim.”
Sonra da ekledim:
“Cemal Bey, günün basmakalıp yollarına sapıp, her budalaya kendini beğendirmeye kalkışma. Yığınların alkışı ne önemlidir, ne de bir ağırlığı vardır. Gücünü hep böyle istenilene göre bir şeyler yaratma yolunda harcamaya devam edersen, şu günler sana ne getirir bilemem, fakat geleceğini hiç kuşkusuz mahvetmiş olursun. Büyük adam olmak, kimseye yaltaklanmamak, kimsenin gözünü boyamamak, ancak ülke için gerçek zorunluluğun ne olduğunu görmek ve doğruca bu amaca yürümektir. Herkes kendi görüşüyle ortaya çıkacak, herkes seni yolundan döndürmek isteyecektir. Olsun, sen yine bildiğinden hiç şaşmayacak, tuttuğun yolda devam edeceksin. Attığın her adımda önüne engeller dikilecektir. Ama sen, kendinin büyük değil, aksine küçük ve güçsüz olduğunu kabul eder, hiçbir yerden yardım ummaz, hiçbir destek beklemezsen, sonunda bütün engelleri aşarsın. O zaman biri çıkıp seni büyük adam olarak nitelendirirse, sana bunu diyenlerin yüzüne sadece gülüp geçeceksin. Cemal Bey sözlerimi sessizce dinlemişti; ne var ki eleştirim pek etkili olmamışa benziyordu.”
***
Rahat içinde uyuklayan garnizon hayatı, anayasanın başarısıyla birlikte gerilerde kalmıştı. Kışla avlusunda yapılan kısa eğitim çalışmaları yerine, şimdi birliklerin yarım gün ya da bütün gün dışarıya çıkarılmasına başlanmıştı. Açık arazide eğitime çıkılıyor, piyade ve süvari birlikleriyle manevralar yapılıyor, şimdi tüfekler, hatta toplar gerçek mermilerle doldurulup ateş ediliyordu, oysa böyle şeyleri yapmak Abdülhamit zamanında tek kelimeyle yasaktı. Bu canlı askerlik eylemleri, manevraya katılmak üzere bandoya ayak uydurarak sokaklardan geçen alaylar, o günlerde görülmeye değen, İstanbul'un korkunç kargaşası ve gazetelerin kulak tırmalayan kavgaları arasında insanı teselli eden manzaralardı. Kuşkusuz bu genel temizleme, parlatma, havalandırma ve güveleri kovalamadan hoşnut kalmayanlar da vardı. Padişahın “bendegân” yönetimi sona erdirilmişti; otuz yaşındaki generaller, bu yönetim sayesinde bir zamanlar yaptıkları hızlı sıçramalar bir kenara konunca, yeniden teğmen apoletlerini takmışlardı. Şimdi bütün yurttaşlar yasa karşısında eşit olduğundan, Hristiyan Osmanlıların da renkli ceketleri giymeleri gerekiyordu, bu da onların hiç hoşuna gitmiyordu. Müslüman cihat ordusu, her dinden, her mezhepten askerlerin bulunduğu bir halk ordusu oluyordu ya da hiç de değilse böyle olması gerekiyordu. Ne var ki başarılamadı bu. Eğer bir insanın Hristiyan olarak vatanı için savaşması ya da ölmesi gerekiyorsa, bunu elbette hilal yerine haç altında yapmayı yeğleyecekti.
Mahmut Şevket Paşa, periyodik olarak harbiye nazırlığı yaptı ve hiç değilse ordunun yeniden düzenlenmesi işine, sivillerin ve siyasal kulüpçülerin karışmasını önledi. Komitenin isteğine aykırı olarak da Almanya kayzerinden General von der Goltz'u istedi; bu gözlüklü, dost davranışlı mareşal, o neşeli iyimserliği ve ısırıcı nüktesiydi, her şeye bilgece karışmasını biliyor ve onun üstünlüğüne her Türk subayı, içinden ister İngiltere'yi, ister Fransa'yı tutsun, ister genç, ister yaşlı olsun boyun eğiyordu. Mahmut Şevket Paşa ordunun partiye değil, devlete hizmet etmesi gerektiğini biliyordu. Hiçbir subayın siyasal bir kuruluşa girmemesini isteyen bir genelge de yayınlanmıştı; fakat bu yönerge ne yazık ki kâğıt üstünde kaldı, uygulanamadı.
Mustafa Kemal, Selânik'te yavaş yavaş dikkatleri üzerine çekmeye başlamıştı. Kurmay işareti bu kolağası, askerlikle ilgili bir şeyin görülmesi ya da öğrenilmesi söz konusu olduğu her yerde hazır bulunuyor; görev gereği bir yükümlülüğü bulunmadığı halde, bütün tatbikatlara, atlı gösterilere, brifinglere katılıyordu. Gördükleri ya da duydukları konusunda eleştirisel görüşlerini bir not defterine yazmaktaydı. Bu arada Moltke'nin yazılarından çıkardığı özetleri ya da Napolyon'un seferleri hakkında
«   01   02   03   04   05   06   07   08   09   10   11   12   13   14   15   ...    33   »