Bir beyaz bayrak çekildi, komutan kışlayı teslim etmek üzere nizamiye kapısına çıktı; kendisini vurdular. Sonunda ateş kesildi.
Tutsaklar uzun bir alay halinde rıhtıma götürüldü. Yerli Hristiyan halk bağırıp çağırıyor ve Türklere yuha çekiyordu. Türklerden bazıları süngülenerek yere yıkıldı. Subayların yüzlerine tükürüldü, Türk olan ne varsa saldırıya uğruyordu. Erkekler başlarındaki fesi çıkarıp ayaklarıyla çiğnemeye zorlanıyordu. Müslümanlar için en ağır hakaretti bu; yapmak istemeyen hemen süngüleniyordu. Kadınların peçeleri yüzlerinden çekilip yırtılıyordu. Türk kafilesinin geçtiği yollar, yerde yatan ölüler ve yaralılarla dolmaktaydı. O sırada ayak takımı da Türk evlerini yağmalamaya koyulmuştu.
Türkler 300 ölü ve 200 yaralı saydılar; aralarında valinin de bulunduğu yirmi bin tutsak Yunanistan'a götürüldü. Yunanlıların İzmir'de karaya çıkışı, üç yıl sürecek ve acımasız gaddarlıklarla yürütülecek bir “savaş sonrası savaşın” başlangıcı oldu.
***
“Panderma” (Bandırma) vapuru 19 Mayıs 1919'da Samsun önünde demir attı. Yolculuk fırtınalı geçmişti. Köhnemiş eski bir tekne olan vapurun, Karadeniz'in azgın dalgalarına dayanacak durumu yoktu. Yola çıkıldığında kaptan pusulanın çalışmadığını bildirdi. Kendisine kıyıya yakın gitmesi söylendi, hedefe bu şekilde varıldı.
Samsun halkının bir kısmı, her gemi gelişinde yaptıkları gibi, kıyıda toplanmıştı. Bir kayık vapurdan ayrıldı, az sonra karaya yanaşmıştı. İçinden az sayıda maiyetiyle genç bir tuğgeneral çıktı. “Anafartalar kahramanıydı” bu, ancak hakkında bilinen, onu sadece bir askeri komutanlık üstlenmek üzere hükümet tarafından gönderilmiş bir paşa olduğuydu. Böylece karaya çıkan yolcular, oraya gelen her resmî şahsiyete gösterilen cinsten bir saygıyla selâmlanarak karşılandılar.
General bekleyenlerin arasından geçerek yürüdü; göze çarpacak derecede ağır davranıyor, her adımını sanki ayrı bir ağırlığı varmışçasına atıyor, ayağını yapıştırıyormuş gibi yere sımsıkı bastırıyordu. Birbiriyle kesişen çizgilerle dolu yüzünün ciddi ifadesinde yoğun bir irade gücü hemen belli oluyordu; aynı zamanda genel görünümünde güven telkin eden bir şeyler vardı; insana neden ileri geldiğini kestiremediği bir teselli; bir güvence veriyordu. Anadolu'nun her yerinde olduğu gibi, Samsun'un Müslüman halkı da yılgınlığa ve umutsuzluğa kapılmış durumdaydı. Bu liman kenti Rum ve Ermeni patriklerinin kışkırtma merkeziydi; bir Rum Pontus devleti ve bir büyük Ermenistan kurulması yolundaki çabalara buradan yön verilmekteydi. Türkler ne yapacaktı peki? Ya göçler edecekler ya da özgürlüklerini yitireceklerdi, başka seçenek yoktu.
Mustafa Kemal'in İstanbul'dan ayrılışından az önce, Yunanlıların İzmir'e çıktıkları ve bunun sonucu olarak çok acıklı olayların cereyan ettiği haber gelmişti. Bu olay ona, plânları açısından Tanrı'nın bir lütfu gibi göründü. Daha önce yapacağı direniş çağrısının, moral bakımından çökmüş halkta uyandıracağı yankıdan o kadar emin değilken, şimdi düşmanın kendisi eline paha biçilmez değerde bir koz vermekteydi. Ülkelerinin müttefiklerce işgaline Türkler sakince boyun eğmişler, bunu galibin hakkı saymışlardı; bedence ve ruhça bitkin bu halk yığınları bir diktaya da sonunda razı olurdu. Fakat Yunanın, şimdiye kadar küçümsenerek hep tepesinden bakılmış, bu sırnaşık çanak yalayıcısının Türkün başına efendi kesilmesi, tek kelimeyle katlanılabilecek bir şey değildi. Üstelik müttefikler Anadolu'nun en güzel illerini, Ege'nin incisi İzmir'le birlikte Yunanlılara peşkeş çekmeye kalkışmakla, büyük devletlerin adalet duygusuna belki hâlâ beslenen umudun son kalıntısını da yok etmiş oluyorlardı. “Başka herkese katlanabiliriz, fakat Yunan'a asla” diyordu Türkler. Nitekim bir anda ülkenin dört bir yanında bir öfke alevleniverdi. Mustafa Kemal'in yapacağı iş, fışkıran bu öfke pınarının suyunu büyük, güçlü bir akıntının yatağına yöneltmekti. Kuşku yok ki general oyununu, büyük devletlerin yanlış hamlesi sayesinde kazanmıştır.
«   01   02   03   04   05   06   07   08   09   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   ...    56   »