Mustafa Kemal:
- Orduyu hemen politikadan çekmelidir. Bu yapılmazsa ordu bir kuvvet olmaktan çıkar, diye direniyordu.
Mustafa Kemal'in tenkitleri sertti. Enver bir gün Yüzbaşı Hafız Hakkı'ya (sonradan Genelkurmay Başkanı ve Şark cephesinde Ruslarla dövüşürken ölen ordu komutanı):
- Mustafa Kemal fazla ileri gidiyor. Buna bir çare bulalım, demişti.
Bir gece gene Hürriyet meydanındaki gazinolardan birinde tenkitlerde bulunurken, İttihatçı subaylardan biri:
- Hürriyet mademki bizim eserimizdir, onu korumak da bize düşer, dedi.
Bir başkası:
- Ne Sultan Hamid'e, ne vezirlerine güvenilmez, biz muhafız kalmayız, diye aynı fikre katıldı.
Mustafa Kemal politika içine giren bir ordunun savaş gücünü kaybedeceğini misaller vererek anlatıyordu. Fethi susuyordu:
- Mustafa Kemal Bey, belki pek doğru söylüyorsunuz. Fakat hürriyeti kaldırmak isteyenlere karşı ne yaparsınız?
- Cepheye gider gibi üzerlerine yürürüm.
Yonyo'ya gittiler, gazino subaylarla dolu idi. Fethi, Mustafa Kemal'e şimdilik sert tenkitlerden vazgeçmesini tavsiye etti:
- Arkadaşlar iyi karşılamıyor, dedi.
Mustafa Kemal:
- Bunu senden beklemiyordum.
Ve sonra:
- Memleket meçhul bir akıbete doğru sürüklenmektedir, dedi.
İstanbul'da Meclis açılmıştır. Enver, Fethi ve kalburüstü subaylar ataşemiliterlik almışlardır. Mustafa Kemal'i Selânik'ten uzaklaştırmak lâzım. Enver, bu fikrini Talât'a da söylemiştir.
1908 sonlarında umumî merkez kendisine, ayaklanmalar olduğu için, Trablus-Garp'a gitmek görevini verir. Mustafa Kemal, bu ayaklanma bölgesine gidecek. Geniş ölçüde yetkisi var. Başkana sebebini sorar, sana güvencimiz, cevabını verir. Bir vapura atlayıp gider. Ayaklanan derebeyleri Mustafa Kemal'i ilk gemi ile geri göndermek kararını vermişler. Çabukça harekete geçer, kargaşalığı bastırır, devlet otoritesini yerleştirir. Bu ayaklananlar meşrutiyetten sonra yalnız kazançlarını kaybetmek korkusuna düşen şeyhler ve nüfuzlu kimselerdi.
Mustafa Kemal 1909 Ocağında Selânik'e döner. Doğru cemiyete giderek toplantı halindeki üyelerin yüzlerine bakıp:
- Ä°ÅŸte geldim, der.
Bazıları utançtan başlarını eğerler.

* * *

«   01   ...    17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37   ...    62   »