Ama direndim; ömrümde ilk kez olarak yüreklilik gösterdim; haberim olmaksızın beni bekleyen korkunç sona da, bu yürekliliğin etkisiyle direnebildim. Herhangi bir ölümlünün belki hiçbir zaman girişmediği en ateşli ve en içten araştırmalardan sonra duymam gereken duyguları, ölünceye dek duymak üzere kararlaştırdım; yanıldımsa bile, elde ettiğim sonuçların yanılgımı hiç değilse bir suç diye yüzüme vurmayacağına eminim; çünkü böyle bir suçtan kaçınmak için elden geleni yaptım. Gerçi çocukluktan kalan temelsiz yargılarla yüreğimdeki gizli isteklerin, bana daha hoş görünen yanları oldukları kuşkusuzdur. O denli tutkuyla istenen şeylere inanmamak güçtür; hem de, öbür dünyada uğranılacak yargıları kabul ya da geri çevirmenin umutları ve korkuları konusunda, çoğunlukla insanlarca beslenen inanç konusunda etken olacağından kimse kuşku duyamaz. Kabul ederim ki bütün bunlar düşünmenin esenliğini bozabilir; ne var ki, benim yürek saflığımı bozamadı; çünkü her şeyde yanılmaktan çekiniyordum. Bütün sorun, şu yaşamı uygun biçimde yönetmekten başka bir şey değilse, bilmek gerekirdi ki henüz gecikmeden (ve aldanmadan), elden geldiğince yararlanabileyim. Ama, en çok korkmam gereken de, ruhumu, içinde bulunduğum bu durumda, değer vermediğim dünya nimetlerinden pay almak bahanesiyle, sonsuzluğa ulaşma bakımından tehlikeye düşürmekti.
Yine kabul ediyorum ki, beni duraksamaya, kuşkuya düşüren ve filozoflarımızın boyuna sözünü ettikleri güçlükleri her zaman istediğim gibi çözümleyemedim. Ama, insan zekâsının egemen olamadığı sorunlar konusunda, sonunda bir karara varmaya kesin karar vererek ve her yerde çözülmesi olanaksız gizlerle, yanıtsız kalan sorularla karşılaşarak, her sorunda en esaslı gördüğüm ve kendiliğinden inanılır kanıyı seçtim. Bunun tersi olan kanının ileri sürdüğü güçlü kanıtlarla, reddedilmesi olanaksız olan ve çözemediğim karşı kanıtlar üzerinde durmadım. Bu konularda kestirme yargılara, yalnızca şarlatanlar varabilir; önemli olan nokta, kendine özgü bir kanıya olgun bir kafayla varmaktır. Buna karşın yanılırsak kusur bizde olmaz. İşte, güvenin ve güvenliğin sarsılmaz temeli budur.
Yorucu araştırmalarımın sonucu, aşağı yukarı “Profession de foi du Vicaire Savoyand”da yazdıklarım gibidir; bu öyle bir yapıttır ki bugünün insanları tarafından, alçakça lekelenmiş ve kirletilmiştir; insanlar bir gün gelir de sağduyuyla iyi niyete yeniden kavuşurlarsa, devrim yapabilirler.
O tarihten beri, uzun ve derin düşüncelerden sonra benimsediğim ilkeleri inancımın ve davranış biçimimin değişmez kuralı saydım; artık ne anlayamadığım aykırı düşüncelere, ne de önceden aklıma gelmeyenlere aldırır oldum. Bu düşünceler beni ara sıra kaygılandırdı, ama sarsamadı. Kendi kendime hep şunu yineledim: “Bütün bunlar fizikötesi dolambaçtan başka bir şey değildir ve aklımın kabul ettiği, yüreğimin de onayladığı tutkular susturulduktan sonra, içten gelen rızanın damgasını taşıyan ilkeler karşısında hiçtir. İnsan aklının eremediği bu gibi konularda, o denli dikkatle düşünülmüş, akla uygun gelmiş, başka sorunlar da görünmediği halde bunda düşünen ruhumun isteminden güç almış bir mezhep, çözemediğim herhangi bir soru yüzünden altüst olabilir mi? Hayır; benim ölmez niteliğimle bu dünyanın oluşması ve onda egemen olduğunu gördüğüm maddesel düzen arasındaki uygunluğu, bir takım boş kanıtlar bozamaz; maddesel düzenin olan ve ilkelerini araştırmalarımla bulduğum manevi düzende, yaşamımın acılarına dayanmak için gereksindiğim yardımı buluyorum. Başka herhangi bir inançta umutsuz yaşar ve ölürdüm; insanların en mutsuzu olurdum. Demek ki talihe ve insanlara karşın, beni mutlu kılmaya yeten inanca bağlanmak en doğrusudur.
Gerek bu düşünceler, gerekse onlardan çıkardığım sonuçlar, acaba, sonuma hazırlanıp ona dayanabilmek için Tanrı tarafından aşılanmış değil midir? Bana acımasız davrananlardan kaçıp sığınacağım bir yer, bu dünyada beni düşürdükleri aşağılık durumun ödünlenmesi ve hakkım olan adalete kavuşma umudu bulunmasaydı ve hiçbir ölümlünün uğramadığı korkunç bir talihe kurban gitseydim, karşılaşacağım
«   01   02   03   04   05   06   07   08   09   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   ...    49   »