çocuklarımı annelerine ya da annenin ailesine bırakırdım ki, birincisi onları eğitemez; ikincisiyse birer canavara dönüştürürdü. Bunu düşünmek bile beni titretiyor. Onlara bana karşı aldıracakları tavır yanında, Muhammedi'nin Seyyid'i koyduğu durum hiç kalır. Aslında bu konuda, daha sonraları bana kurdukları tuzaklar öyle bir düşüncenin var olduğunu yeterince doğruladı. Doğrusu o zamanlar böyle korkunç düzenleri kestirmekten çok uzaktım; ancak, çocuklarım için en az tehlikeli eğitimin kimsesiz çocuklar yurdunda verileceğini biliyordum ve onları oraya koydum. Yeniden başlamak gerekse, bu kez de hiç duraksamaksızın yine öyle yaparım. Alışkanlıklar da doğaya yardım etseydi, benden daha sevecen bir baba olmayacağını da biliyorum.
İnsan yüreğini tanıma konusunda az çok ilerlediysem, çocukları görmek ve gözlemlemekten aldığım zevk sayesindedir. Aynı zevk, bilgimi gençliğimde genişletmeme engel oldu; çünkü çocuklarla oynamaktan öyle hoşlanırdım ki, onları incelemek aklıma gelmezdi. Ama yaşlanıp da buruşuk yüzümden irkildiklerini görünce, bu kez de onları rahatsız etmekten çekindim. Keyiflerini bozmaktansa kendimi bir zevkten yoksun etmeyi daha uygun gördüm; artık, oyunlarını seyirle yetinerek bu zevkten el çekmemin avuntusunu doğanın, bilginlerimizden hiçbirinin anlamadığı içgüdüsel ve gerçek davranışlarını gözlemleyerek aydınlanmakta buldum. Bu araştırmalara verdiğim önemin, onları zevkle yaptığımı gösterdiğini yazılarımda belirtmişimdir. “Héloise” ve “Emile”in, çocukları sevmeyen bir adamın yapıtları olacağına da, yeryüzünde kimse inanmaz.
Algılama çabukluğundan ve anlatım yeteneğinden her zaman yoksun bulunmuşumdur; hele yıkımlarımdan beri kafam da, dilim de büsbütün işlemez oldu. Düşünceler ve sözcükler benden kaçar gibidir; oysa çocuklarla konuşmak gibi anlayış ve söyleyiş yeteneği gerektiren şey yoktur. Bu konudaki beceriksizliğimi artıran bir durum da, dinleyenlerin dikkati ve özellikle çocuklar için yazdığından dolayı yazdıkları hafif sanılan bir adamın söylediklerine verdikleri anlam ve değerdir. Bunun doğurduğu rahatsızlıkla kendimde duyduğum becerisizlik beni öyle şaşırtır ki, ağzından söz alınacak bir çocuğun önünde bulunmaktansa Asyalı bir hükümdarın huzurunda olmayı yeğlerim.
Bugün beni onlardan uzaklaştıran bir neden daha var. Yıkımlarımdan beri, onları yine aynı zevkle görmekteysem de eski senli benlilik kalmadı. Çocuklar yaşlılıktan hoşlanmazlar; güçten düşen doğanın görünümü gözlerine pek çirkin gelir. Duydukları tiksinme içime işliyor; onları sıkmak ya da iğrendirmektense, okşamaktan vazgeçmeyi yeğliyorum. Ancak gerçekten seven ruhların bağlı olduğu bu güdü, erkek ve kadın doktorlarımız için geçersizdir. Bayan Geoffrin, çocukların kendisini sevmemelerine hiç aldırmazdı; yeter ki kendisi onları sevsin! Ancak, böyle bir sevgi duyma bana göre değil; karşılıksız sevmenin değeri yoktur; küçük bir çocuk yüreğinin benimkiyle birlikte açıldığını görecek durumda ve yaşta değilim artık. Yine olabilsem pek sevineceğim; nitekim bunu, geçen sabah Soussoi ailesinin çocuklarını okşarken duyduğum zevkten anladım. Çünkü yanlarında bulunan hizmetçi kadın işlerimi görürken, çocuklar da bana güler yüzle yaklaştılar ve benden hiç sıkılmadılar.
Ah, yürekten gelen saf bir davranışla, birkaç dakika (küçücük bir çocuk tarafından olsa bile) yine okşanabilsem bir kimsenin gözünde benimle birlikte olmak sevinç ve hoşnutluğunu yine duyabilsem, bu kısa ama tatlı yürek rahatlığı, bana ne acıları ne üzüntüleri unutturur! İnsanların artık benden esirgedikleri iyilik dolu bakışları hayvanlarda aramak zorunda olmazdım. Dayanabildiğim örnekler pek az, ama bunların anısı çok yüce; işte bir tanesi ki başka bir durumda olsam hemen hemen unuturdum; bir anı ki bende bıraktığı izlenim bütün düşkünlüğümü gösteriyor:
Bundan iki yıl önce, yeni Fransa yörelerine gezmeye giderek daha ilerlere uzanmıştım; sonra, sola sapmak ve Montmartre çevresinde dolaşmak isteyerek Clignancourt köyünden geçtim. Hiçbir yere bakmaksızın
«   01   ...    34   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49   »